سازمان خودگردان غیرمتمرکز
همه چیز درباره سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO)
در مقاله‌ی قبلی که در داخل سایت JAVANSHIR.ACADEMY قرار دادیم به طور کل راجع به بلاکچین و ماهیت کلی آن توضیح دادیم؛ حال اگر بخواهیم تعریف مختصری از DAO داشته باشیم، یک سازمان اینترنتی مستقل و خودگردان غیرمتمرکز مبتی بر بلاکچین بدون رهبری هیچ ارگان خاصی را در نظر بگیرید که قوانین آن بر اساس قرارداد هوشمند مدیریت میشود. در ادامه به توضیحات بیشتری درباره دائو می‌پردازیم.
DAO چیست و چگونه کار میکند؟
شاید بتوان گفت جذابترین مفهوم در باب بلاکچین همین بخش است؛ سازمانی خودگردان و مستقل بدون قدرت مرکزی. DAO مخفف عبارت “Decentralized Autonomous Organization” است و از این جهت که همه‌ی دستورات به صورت کد در قرار هوشمند ثبت شده، نیازی به وجود مدیریتی واحد در این نهاد نیست. این امر مشکلاتی مانند عدم تفاهم در تصمیمگیری و تعیین جهت روند که اعضا در سازمانهای متمرکز درگیر آن هستند، بر طرف میسازد.
از دائو به عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای نیز یاد میشود. محوریت کلی این سازمان خودگردان بر پایه‌ی قرارداد هوشمند است و همه‌ی تراکنشهای مالی و قوانین به صورت کد در بلاکچبن به اجرا در می‌آید و همین موضوع باعث درخشش دائو شده است؛ چون کسی به آسانی نمی‌تواند آن را دستکاری کند و از این نظر که شفاف و عمومی هستند، کاربران میتوانند کدخود را به راحتی مشاهده کنند.
به طور کلی هر عضو این نهاد دارای هدفی یکسان است و در راستای منافع DAO حرکت میکند. در این سازمان، کاربران با ثبت پروپوزال، پیشنهادات خود را عنوان میکنند و اعضای دیگر با توکنهای حاکمیتی خود به آن رای می‌دهند؛ اگر اکثریت آرا مثبت بود، پیشنهاد عملی میشود. تمامی فعالیتها و رایگیری‌ها در بلاکچین ثبت میشود. چون همه‌ی امور ذکر شده توسط قرارداد هوشمند در بلاکچین مدیریت میشود، نیاز به واسطه و شخص ثالث نیز از میان میرود.
اگر یک جمع آوری کلی از این بخش داشته باشیم، در DAO اول باید قوانین خود را به صورت کد در قرارداد هوشمند به اجرا بگذارید و در مرحله‌ی بعدی جذب سرمایه کنید و توکنهای حاکمیتی خود را به فروش بگذارید و در نهایت مکانیسم رایگیری برقرار کنید.
تاریخچه‌ی The DAOو هک آن
در ماه می سال 2016 بود که جامعه اتریوم از کار بر روی The DAO خبر داد. اگرچه امروزه قراردادهای هوشمند زیادی در بلاکچینهای متفاوت مستقر شده، ولی اتریوم جز اولینها محسوب میشود و این سازمان نیز به صورت قراردادی هوشمند بر بستر بلاکچین اتریوم شکل گرفت. هدف دائو در اصل مقابله با سرمایه‌گذاریهای خطر پذیر بود. در آن زمان پروژه‌های زیادی منتظر بودند که در ازای ایده‌هایشان، توسط دائو بودجه دریافت کنند.
در دوره ایجاد DAO، کاربران میتوانستند در ازای توکنهای سازمان در مقیاس 1-100، توکن اتر به کیف پولهای انحصاری ارسال کنند. همین دوره به عنوان شکوفایی دائو یاد نیز میشود؛ چون این نهاد خودگردان غیرمتمرکز توانسته بود 12.7 میلیون اتر که در آن زمان ارزشی معادل 150 میلیون دلار داشت جمع‌آوری کند. اما این شکوفایی ادامه دار نبود و یک هک سایبری همه چیز را تغییر داد. در ساعات اولیه این حمله حدود 3.6 میلیون اتریوم به سرقت رفت که چیزی معادل 70 میلیون دلار در آن زمان ارزش داشت.
انواع سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز:
دائوهای پروتکل (Protocol DAO): در این بخش میتوانیم MakerDAO و صرافی Uniswap را مثال بزنیم که با توکنهای حاکمیتی خود، مدیریت را به دست جامعه خود میسپارند.
دائوهای جمع آوری دارایی ( Collector DAO): در این نهاد غیرمتمرکز هدف خریداری و جمع‌آوری دارایی دارایی خاص برای جامعه است. یکی از مطرح ترین پلتفرمها در این زمینه PleasrDAO است که با رای اکثریت داراییای خریداری و به طور یکسان بین جامعه تقسیم میشود.
دائوهای سرگرمی (Entertainment DAO): هدف این سازمان زنده کردن نوآوری در میان جامعه است. در این سازمان افراد درباره ساخت پروژه‌های خلاقانه به تعامل با یکدیگر میپردازند.
دائو اعطایی (Grant DAO): در اینجا جامعه کمک مالی را جمع آوری میکند و بعد راجع به توزیع این بودجه رایگیری میکنند. مثلا پروژه‌های نوآورانه‌ی دیفای توسط DAOها تامین بودجه میشوند.
سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز اجتماعی (Social DAO): در این بخش هدف بیشتر به اشتراک گذاشتن علایق مشترک و نظرات است؛ یکی از پلتفرمهای مطرحی که در این زمینه میتوانیم به آن اشاره کنیم،Friends With Benefit است.
مزایای DAO
- غیر متمرکز و مستقل بودن آن: اولین موردی که میتوانیم جزو مزایای دائو در نظر بگیریم، همین عدم نیاز آن به رهبری خاص است؛ به طوریکه سازمانهای سنتی توسط ارگان خاصی مدیریت میشوند که همین امر مشکلاتی را در باب تصمیمگیری در پیش دارد. به لطف فناوری بلاکچین،تصمیمات سریعتر و به صورت شفاف گرفته میشوند. شما به راحتی به وسیله‌ی کد در رایانه‌ی خود میتوانید به این سازمان دسترسی داشته باشید.
- قرارداد هوشمند: همانطور که در بالا ذکر کردیم، قرارداد هوشمند مثل ستون فقرات دائو عمل میکند. این یعنی الگوریتمها، داده‌ها را هدایت میکنند و این عملا نیاز به شخص ثالث را برطرف میسازد. برای رایگیری نیز نیاز به حضور فیزیکی افراد نیست.
- سهم برابر: در سازمانهای سنتی معمولا همیشه فرقی بین کارفرما و کارگذار وجود دارد؛ ولی در دائو همه‌ی سرمایه‌گذاران میتوانند در تصمیمگیری آینده حق رای و اظهار نظر داشته باشند.
- ایجاد آسان و کم هزینه: مسلما ساخت DAO بسیار کم هزینه و کم دردسر تر از ایجاد یک سازمان متمرکز سنتی است.
معایب DA0
- امنیت: مانند جریان هک سال 2016، برخی اشکالات در کد میتواند باعث ایجاد کار خرابی شود. درست است کدها میتوانند از دستکاری شدن در امان بمانند، ولی باز هم این ریسک وجود دارد.
- تصمیمگیری کند: چون همه اعضا در تصمیمگیری نقش دارند، ممکن است ایجاد برخی از تحولات و توسعه کمی طول بکشد؛ چون قانع کردن اعضا ممکن است گاهی بسیار سخت شود و زمانبر باشد و سیستم نیز فاقد تفکر انتقادی است.
- پیروزی با رای اکثریت: تصمیم نهایی با نظر اکثریت است؛ یعنی اگر شما مخالف باشید ولی اکثریت آرا موافق، رای شما نادیده گرفته میشود.
پروژه‌های موفق دائو
1: یونی سواپ (Uniswap)
صرافی غیرمتمرکز Uniswap یکی از موفقترین پروژه‌های دائو است که در حوزه رمزارزها بالاترین رنک را از نظر حجم معاملاتی دارد. این صرافی فعالیت خود را در سپتامبر 2020 آغاز کرد و تا کنون حدود 1 میلیارد توکن UNI که متعلق به این صرافی است،بین تیم توسعه آن توزیع شده. دارندگان این توکن میتوانند در تصمیمگیری‌های لازم در مورد قوانین و نقشه راه یونی سواپ شرکت داشته باشند.
2: میکردائو (MakerDAO)
میکردائو یک پلتفرم محبوب وام دهی بر بستر بلاکچین است. شما در این پلتفرم میتوانید رمزارز خود را بدون واسطه قرض دهید یا که قرض بگیرید. میکردائو دارای دو توکن بومی به نام های DAI و MKR است. توکن DAI به عنوان استیبل کوین در نظر گرفته میشود و MKR به عنوان توکن حاکمیتی که با داشتن آن میتوانید در تصمیمگیری‌های مربوطه، حق رای داشته باشید.
3:آوی (Aave)
آوی نیز یک پلتفرم وام دهی غیرمتمرکز است که در آن میتوانید دارایی دیجیتال خود را قرض بدهید یا وام بگیرید. توکن حاکمیتی آن نیز AAVE نام دارد. با خرید AAVE و سپرده‌گذاری شما میتوانید از خدمات وام‌دهی این پلتفرم بهره ببرید.
4: آراگون (Aragon)
پلتفرم آراگون به شما امکان ساخت و مدیریت DAO را در بلاکچین اتریوم را میدهد. هدف این برنامه تامین موارد مورد نیاز برای سازمان خودمختار غیرمتمرکز است. توکن حاکمیتی آراگون نیز ANT نام دارد که با اختیار داشتن آن میتوانید در رایگیری و تصمیمگیری این پلتفرم شرکت کنید.
5: دش ( DASH)
دش یک شبکه رمزارزی است که به عنوان فورکی از بیت کوین در نظر گرفته شده؛ در اصل هدف دش افزایش سرعت تراکنشها و افزایش مقیاس‌پذیری و کاهش هزینه‌ها است. خیلی‌ها معتقداند این شبکه اولین DAO مطح شده است. در این شبکه ایجاد تراکنش ناشناس نیز وجود دارد. توکن حاکمیتی این شبکه نیز Dash نام دارد.
6: دائواستک (DAOstack)
دائواستک یک نرمافزار منبع باز است و از شبکه‌ی مشترک جهانی پشتیبانی میکند. این نرمافزار برای ساختن سازمانهای غیرمتمرکز برای کار جمعی طراحی شده و شما به وسیله‌ی ابزارهای آن میتوانید با سازمانهای دیگر تعامل پیدا کنید. توکن حاکمیتی این نرمافزار GEN نام دارد.
DAO در وب3
وب 3 یا اینترنت غیرمتمرکز نسل سوم به عنوان انقلابی درعرصه دنیای مجازی یاد میشود که هدف آن فراتر رفتن دنیای اینترنت از این مرزی که قرار دارد. وب 3 به طور کل برای حذف واسطه‌ها توسعه یافته و قصد دارد بیشتر عرصه‌هایی که ما با آنها سروکار داریم را غیرمتمرکز کند.
اگر اخبار مربوط به فضای رمزارزها را دنبال کرده باشید، حتما اسم وب را در کنار بلاکچین،متاورس، برنامه‌های اپن سورس شنیده‌اید؛ حالا اکنون DAO نیز به عنوان شکلی از وب3 به شمار میرود؛ یعنی ساخت پروژه‌های دائو بر مبنای وب 3 که بر گسترش اقتصاد غیرمتمرکز تمرکز دارد. از جمله‌ی این پروژه‌های میتوانیم به صرافیهای یونی‌سواپ و سوشی‌سواپ اشاره کنیم.
برای ایجاد سازمان غیرمتمرکز خودگردان (DAO) چه مواردی را باید در نظر گرفت؟
1: تعیین هدف: اولین مورد تعیین هدف دائو است؛ بر چه مبنایی میخواهید جامعه‌ی خود را شکل دهید؟ این سازمانهای خودگردان میتوانند مبتنی بر پروتکلهای مالی غیرمتمرکز (دیفای) باشند- مثل صرافیها_ یا شبکه‌های اجتماعی مثل Friends With Benefits. در بعضی موارد کاربر قصد دارد استارتاپی را راه اندازی کند یا که دارایی دیجیتالی را خرید و فروش کند.
2: ساخت جامعه: گام بعدی ایجاد جامعه است. شما برای استقرار و پیشبرد اهداف خود به انجمن نیاز دارید. شما برای این کار میتوانید در رسانه‌های اجتماعی تبلیغ کنید؛ چون در بعضی مواقع ساخت انجمن میتواند سخت باشد؛ مخصوصا وقتی ایده‌ی شما تازه باشد.
3: برقراری مکانیزم رایگیری: این مکانیزم برای ایجاد تغییرات در سازمان و همکاری جامعه مربوط به آن ضرورت دارد.
4: توکن حاکمیتی: شما هم برای جمع آوری وجوه هم برای ثبت آرا توسط سرمایه‌گذاران به توکن حاکمیتی مربوط به دائو خود نیاز دارید.
چگونه یک دائو بسازیم؟
در این مرحله، پلتفرمهای آراگون (Aragon) و اسنپ شات (Snapshot) به شما میتوانند کمک کنند. با کمک این پلتفرمها امکان ساخت یک سازمان خودگردان مستقل بر بستر بلاکچبن به شما داده میشود.
جمع بندی
ما در این مقاله سعی کردیم به تمام جنبه‌های عنوان شده درباره سازمانهای خودگردان غیرمتمرکز بپردازیم. اگرچه هنوز دائو عرصه‌ی نوظهوری است، اما با توجه به مزایایی که دارد، میتوانیم شاهد شکوفایی آن در آینده باشیم. همین که هستهی قدرتی DAO جامعه‌ی آن است، به نظر من مزیتی مثبت نسبت به سازمانهای متمرکز به شمار میرود.
نویسنده: آتنا علیزاده