طبق یک نظر سنجی جهانی از بین ۱۲۸۰ مدیر ارشد، به طور کلی ۸۰ درصد آنها متذکر شدند که دارایی‌های دیجیتال و زیرساخت فناوری بلاکچین برای آنها مهم است. اما منظور از زیر ساخت بلاکچین چیست؟ به طور کل چهار نوع اصلی از شبکه‌های بلاکچین وجود دارد؛ بلاکچین عمومی، بلاکچین خصوصی، بلاکچین هیبریدی و بلاکچین کنسرسیوم. هر کدام از این پلتفرم‌ها مزایا، معایب و کاربردهای منحصر به فرد خود را دارند که به آنها در این مقاله خواهیم پرداخت.

１. بلاکچین عمومی (Public Blockchain)

اولین نوع فناوری بلاکچین، بلاکچین عمومی (پابلیک) است. در بستر این بلاکچین بیت کوین قرار گرفته که به محبوبیت دفتر کل توزیع (DLT) کمک کرده است. این بلاکچین مشکلات ناشی از امنیت و شفافیت کمتر را کمتر را برطرف می‌کند.

دفتر کل توزیع شده اطلاعات را در یک شبکه همتا به همتا توزیع می‌کند. به دلیل ماهیت غیرمتمرکز به روشی برای تأیید صحت داده‌ها نیاز است. این روش یک الگوریتم اجماع است که به وسیله آن شرکت‌کنندگان در در مورد وضعیت فعلی دفتر کل توزیع شده به توافق می‌رسند. اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) دو روش رایج اجماع هستند.

دسترسی به این بلاکچین بسیار راحت است، به طوریکه هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، می‌تواند وارد پلتفرم بلاكچین شود تا به یک نود مجاز تبدیل شود.

کاربران می‌توانند به سوابق فعلی و گذشته دسترسی داشته باشد و فعالیت‌های ماینینگ خود را انجام دهند، به طور کل فرآیند تایید تراکنش‌ها و افزودن آنها به دفتر کل به محاسبات پیچیپده نیاز دارد. هیچ تراکنشی را نمی‌توان در شبکه تغییر داد و هر کس می‌تواند آن را تایید کند، اشکالات را پیدا کند یا پیشنهاد دهنده تغییرات باشد.

مزایای بلاکچین عمومی:

یکی از مزیت‌های مرتبط با بلاکچین‌های پابلیک این است که آنها کاملا مستقل از سازمان‌ها عمل می‌کنند، به این صورت که اگر سازمانی که راه‌اندازی کرده باشد کار خود را متوقف کند، بلاکچین پابلیک همچنان عملکرد خود را ادامه می‌دهد.

یکی دیگر از مزایای بلاکچین‌های عمومی، شفافیت شبکه است. تا زمانی که کاربران روش‌ها و پروتکل‌های امنیتی را به دقت دنبال کنند، این بلاکچین‌ها امنیت لازم را فراهم می‌کنند.

معایب بلاکچین‌های عمومی:

در کنار مزایا، سرعت شبکه می‌تواند کند باشد و شرکت‌ها نمی‌توانند دسترسی به این بلاکچین‌ها را محدود کنند. به علاوه خطرات امنیتی ممکن است پیش رو باشد؛ چون اگر هکرها ۵۱ درصد یا بیشتر از قدرت محاسباتی یک شبکه عمومی بلاکچین را به دست آورند، می‌توانند آن را تغییر دهند.

در آخر هم مقیاس‌پذیری بلاکچین‌های عمومی ضعیف است و با پیوستن نودهای بیشتر، سرعت شبکه کاهش می‌یابد.

موارد استفاده بالاکچین عمومی:

رایج ترین مورد استفاده برای بلاکچین‌های عمومی استخراج و مبادله رمزارزهایی مانند بیت کوین است. همچنین می‌توان برای ثبت اسناد رسمی الکترونیکی، مبایعه‌نامه‌ها و سوابق عمومی مالکیت اموال از آن استفاده کرد.

به طور کل این نوع بلاکچین برای سازمان‌هایی که بر اساس شفافیت و اعتماد ساخته شده‌اند، مانند گروه‌های حمایت اجتماعی یا سازمان‌های غیر دولتی ایده آل است.

２. بلاکچین خصوصی (Private Blockchain )

این شبکه بلاکچین در یک محیط محدود، مثل یک شبکه بسته کار می‌کند یا که تحت کنترل یک نهاد واحد است. این بلاکچین عملکردی مشابه عملکرد بلاکچین عمومی دارد، اما به جای اینکه هر کسی به آن بپیوندد، ی معمولاً در یک شبکه کوچک در داخل یک شرکت یا سازمان به کار گرفته می‌شوند که با عنوان بلاکچین‌های مجاز و امرخطیر شناخته می‌شوند.

مزایای بلاکچین خصوصی:

سازمان‌های کنترل کننده امنیت و مجوز دسترسی را تعیین می‌کنند؛ برای مثال سازمانی که یک شبکه بلاکچین خصوصی راه اندازی می‌کند، تعیین کننده این است که کدام نودها می‌توانند داده‌ها را مشاهده، اضافه یا تغییر دهند؛ همچنین سازمان می‌تواند از دسترسی اشخاص ثالث به اطلاعات خاصی جلوگیری کند.

از طرفی بلاکچین‌های خصوصی به خاطر محدودیت سایز، بسیار سریع هستند و می‌توانند تراکنش‌ها را بسیار سریعتر از بلاکچین‌های عمومی پردازش کنند.

معایب بلاکچین‌های خصوصی:

از معایب بلاکچین‌های خصوصی می‌توان به این ادعا اشاره کرد که آنها بلاکچین واقعی نیستند؛ چون مبنای اصلی بلاکچین، تمرکززدایی است همچنین تعداد کم نودها می‌تواند به معنای امنیت کمتر باشد.

موارد استفاده از بلاکچین خصوصی:

این دست از بلاکچین برای نهادهایی مناسب است که نمی‌خواهند اطلاعات خود را در دسترس عموم قرار دهند. به نحوی به کمک بلاکچین‌های خصوصی از اسرار معاملاتی خود و حسابرسی محافظت می‌کنند. سایر موارد استفاده برای این بلاکچین‌ها شامل مدیریت زنجیره تامین، مالکیت دارایی و رای گیری داخلی است.

３. بلاکچین ترکیبی (Hybrid Blockchain)

بلاکچین ترکیبی به تعریف کلی مخلوطی از بلاکچین خصوصی و عمومی است. این نوع بلاکچین به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا کنترل کنند چه کسی می‌تواند به داده‌های ذخیره‌ شده در بلاچین دسترسی داشته باشد و چه داده‌هایی به صورت عمومی در اختیار قرار بگیرد.

معمولا تراکنش‌ها و سوابق در این نوع بلاکچین عمومی نمی‌شود، اما در صورت نیاز می‌توان آنها را تأیید کرد، مانند اجازه دسترسی از طریق یک قرارداد هوشمند. اطلاعات محرمانه در داخل شبکه نگهداری می‌شود اما قابل تایید است. حتی اگر یک نهاد خصوصی مالک بلاکچین ترکیبی باشید، نمی‌توانید تراکنش‌ها را تغییر دهید.

کاربران این بلاکچین دسترسی کامل به شبکه دارند. هویت کاربر در برابر سایر کاربران محافظت می‌شود، مگر اینکه در معامله‌ای شرکت کنند.

مزایای بلاکچین ترکیبی:

یکی از مزایای بزرگ بلاکچین هیبریدی این است که به لطف اکوسیستم بسته، مورد حمله‌ی ۵۱ درصدی هکرها قرار نمی‌گیرد. همچنین در کنار اینکه از حریم خصوصی محافظت می‌شود، اما امکان ارتباط با اشخاص ثالث فراهم است. تراکنش‌ها ارزان و سریع هستند و مقیاس پذیری نسبت به شبکه بلاکچین عمومی بهتر است.

معایب بلاکچین هیبرید:

این نوع بلاکچین کاملاً شفاف نیست؛ چون از اطلاعات محافظت می‌کند. آپگرید همچنین می‌تواند به عنوان یک چالش در نظر گرفته شود و هیچ انگیزه‌ای برای کاربران برای مشارکت در شبکه وجود ندارد.

موارد استفاده از بلاکچین هیبرید:

بلاکچین هیبرید به دلیل ویژگی‌هاش، می‌تواند نقش ویژه‌ای در حوزه املاک و مستغلات ایفا کند. شرکت‌ها می‌توانند به وسیله این بلاکچین اطلاعات خصوصی را حفظ کنند اما اطلاعات خاصی مانند لیست‌ها را به عموم نشان دهند.

همچنین سوابق پزشکی را می‌توان در یک بلاکچین ترکیبی ذخیره کرد. سوابق توسط اشخاص ثالث قابل مشاهده نیست، اما کاربران می‌توانند از طریق یک قرارداد هوشمند به اطلاعات خود دسترسی داشته باشند. همچنین دولت‌ها می‌توانند به وسیله بلاکچین هیبرید داده‌های شهروندان به صورت خصوصی ذخیره کنند، اما اطلاعات را به طور ایمن بین مؤسسات به اشتراک بگذارند.

４. بلاکچین کنسرسیوم (Consortium Blockchain)

چهارمین نوع بلاکچین، بلاکچین کنسرسیوم است که به عنوان بلاکچین فدرال نیز شناخته می‌شود، این نوع بلاکچین شبیه نوع سوم، بلاکچبن هیبریدی است که از ویژگی‌های بلاکچین خصوصی و عمومی برخوردار است؛ با این تفاوت که چندین عضو سازمانی در یک شبکه غیرمتمرکز همکاری می‌کنند. اساساً بلاکچین کنسرسیوم، یک بلاکچین خصوصی با دسترسی محدود به یک گروه خاص است که خطرات ناشی از کنترل شبکه را از بین می‌برد.

در این نوع بلاکچین روند اجماع توسط نودهای از پیش تعیین شده کنترل می‌شوند. همچنین یک نود اعتبار سنج وجود دارد که تراکنش‌ها را آغاز، دریافت و تایید می‌کند.

مزایای بلاکچین کنسرسیوم:

بلاکچین کنسرسیوم نسبت به شبکه بلاکچین عمومی ایمن تر، مقیاس پذیرتر و کارآمدتر است. مانند بلاکچین خصوصی و هیبرید، کنترل دسترسی را نیز در اختیار می‌گذار‌د.

معایب بلاکچین کنسرسیوم:

بلاکچین کنسرسیوم نسبت به بلاکچین عمومی شفافیت کمتری دارد. اگر یک گره عضو نقض شود، همچنان می‌تواند به خطر بیفتد، مقررات خود بلاکچین می‌تواند عملکرد شبکه را مختل کند.

موارد استفاده بلاکچین کنسرسیوم:

بانک‌های مختلف می‌توانند با یکدیگر متحد شوند و کنسرسیومی تشکیل دهند و تصمیم گیرند که کدام نودها تراکنش‌ها را تایید کنند. سازمان‌های تحقیقاتی نیز می‌توانند مدل مشابهی ایجاد کنند. این بلاکچین همچنین برای زنجیره‌های تامین، به ویژه برنامه‌های غذایی و دارویی ایده‌آل است.

سخن آخر

اگرچه اینها چهار نوع اصلی بلاکچین هستند، اما الگوریتم‌های اجماع نیز باید در نظر گرفته شوند. در نهایت به محبوبیت فناوری بلاکچین روز به روز افزوده می‌شود؛ هر یک از این نوع بلاکچین دارای کاربردهای منحصر به فرد خود است که می‌تواند اعتماد و شفافیت را بهبود بخشد.